System aukcyjny OZE to obecnie podstawowy mechanizm wspierania odnawialnych źródeł energii w Polsce. Dzięki niemu inwestorzy uzyskują stabilność finansową, a odbiorcy energii chronieni są przed nadmiernymi kosztami transformacji. Aukcje decydują o tym, kto otrzyma publiczne wsparcie i na jakich warunkach będzie ono rozliczane. Jak dokładnie działa ten system i jakie zmiany wprowadzono w ostatnich latach?
Przeczytaj także:
- Internet rzeczy w fotowoltaice i jego wpływ na rozwój systemów fotowoltaicznych
- Dlaczego fotowoltaika w przestrzeni kosmicznej może mieć wyższą sprawność?
- Co to jest SoH i jak wpływa na magazyn energii?
Co to jest system aukcyjny OZE?
System aukcyjny OZE to mechanizm pomocy publicznej przewidziany w ustawie o odnawialnych źródłach energii. Jego istotą jest konkurencja między inwestorami wytwarzającymi energię elektryczną z OZE. Państwo ogłasza aukcję na określony wolumen energii, a wytwórcy składają oferty, wskazując cenę sprzedaży i wielkość produkcji, jaką zobowiążą się wprowadzić do sieci. Wygrywają te podmioty, które zaoferują najniższe ceny, ale nieprzekraczające pułapu tzw. ceny referencyjnej.
Aukcje zastąpiły system zielonych certyfikatów, który w latach 2005–2015 nie zapewniał stabilności finansowej inwestycji i generował spekulacje. Celem było stworzenie systemu przewidywalnego, atrakcyjnego dla banków i instytucji finansowych, a jednocześnie neutralnego dla odbiorców energii. Dzięki kontraktowi różnicowemu inwestor otrzymuje gwarancję przychodów na 15 lat, a jeśli ceny rynkowe przewyższą stawkę z oferty, nadwyżka jest zwracana do systemu.
Jak działa aukcja OZE?
Aukcja OZE jest postępowaniem przetargowym prowadzonym elektronicznie przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki za pomocą Internetowej Platformy Aukcyjnej. Ogłoszenie aukcji zawiera m.in. wskazanie koszyka technologicznego, wielkości wolumenu energii oraz ceny referencyjne.
W dniu aukcji uczestnicy logują się na platformę i składają oferty. Oferta obejmuje cenę sprzedaży energii za 1 MWh oraz wolumen energii, jaki inwestor zobowiązuje się dostarczyć. Oferty są tajne i nie można ich modyfikować po zakończeniu sesji. System klasyfikuje oferty od najniższej ceny do najwyższej aż do wyczerpania wolumenu przewidzianego w ogłoszeniu.
Jeśli do aukcji zgłosi się zbyt mało ofert, postępowanie może zakończyć się bez rozstrzygnięcia. Takie sytuacje zdarzały się zwłaszcza w koszykach dla mniej popularnych technologii, jak biomasa czy hydroenergia. W przypadku koszyków fotowoltaicznych i wiatrowych konkurencja jest zazwyczaj silna, a oferowane ceny często znacząco odbiegają od pułapów referencyjnych.
Co dzieje się po wygranej aukcji?
Zwycięzca aukcji uzyskuje prawo do pokrycia ujemnego salda przez okres maksymalnie 15 lat. Oznacza to, że jeśli cena rynkowa energii spadnie poniżej ceny zadeklarowanej w ofercie, inwestor otrzyma wyrównanie. W przeciwnym przypadku, gdy cena rynkowa okaże się wyższa, powstaje tzw. saldo dodatnie, które należy zwrócić do systemu.
Rozliczenia prowadzi Zarządca Rozliczeń S.A., który na podstawie miesięcznych raportów inwestora oblicza kwotę należnych dopłat lub zwrotów. Mechanizm działa w oparciu o średnią cenę rynkową TGeBase, publikowaną przez Towarową Giełdę Energii.
Kiedy odbywają się aukcje OZE?
Prezes URE co roku publikuje harmonogram aukcji, wskazując ich orientacyjne terminy i koszyki technologiczne. W latach 2016–2023 aukcje odbywały się najczęściej pod koniec roku, w listopadzie lub grudniu. Zmiana nastąpiła w 2025 roku, kiedy to sesje przeniesiono na lipiec.
Zmiana kalendarza miała praktyczne znaczenie. Inwestorzy musieli wcześniej dopinać dokumentację projektową, a firmy wykonawcze dostosowywały harmonogramy budów i dostaw technologii. Harmonogram publikowany przez URE ma charakter informacyjny, a właściwe ogłoszenie aukcji zawiera już wszystkie szczegółowe dane – datę, wolumeny i ceny referencyjne.
Jakie warunki trzeba spełnić, aby wziąć udział w aukcjach OZE?
Udział w aukcji nie jest dostępny dla każdego podmiotu. Przepisy określają szereg warunków formalnych i technicznych, które muszą być spełnione.
Po pierwsze, inwestor musi posiadać kompletną dokumentację projektu – decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwolenie na budowę, warunki przyłączenia do sieci albo umowę o przyłączenie. Brak tych dokumentów eliminuje możliwość startu w aukcji.
Po drugie, projekt musi być zgodny z koszykiem technologicznym ogłoszonej aukcji. Instalacje fotowoltaiczne i wiatrowe konkurują w jednym koszyku, biogazownie i biomasa w innym, a hydro i geotermia w jeszcze innym.
Po trzecie, oferowana cena nie może przekraczać ceny referencyjnej. To ustawowy próg, którego celem jest ochrona systemu przed nadmiernym obciążeniem kosztami wsparcia.
Konsekwencje niedotrzymania obowiązków
Zwycięstwo w aukcji wiąże się z obowiązkiem realizacji projektu w określonym czasie. Jeśli inwestor nie uruchomi instalacji w terminie i nie rozpocznie sprzedaży energii, może zostać wykluczony z kolejnych aukcji lub obciążony sankcjami. Przepisy przewidują jednak wyjątki, np. w przypadku opóźnień spowodowanych przyczynami niezależnymi od inwestora.
Jak wygląda okres finansowania i mechanizm wsparcia dla inwestorów?
System aukcyjny został zaprojektowany tak, aby zapewniał stabilność przepływów finansowych przez 15 lat. Dla inwestora oznacza to przewidywalność przychodów, a dla banku – większą skłonność do finansowania dłużnego.
Mechanizm wsparcia działa na zasadzie kontraktu różnicowego. Jeśli cena energii na rynku hurtowym jest niższa od ceny z oferty, inwestor dostaje wyrównanie. Jeśli natomiast cena jest wyższa, inwestor oddaje nadwyżkę. Dzięki temu system nie jest obciążeniem dla odbiorców w sytuacji wysokich cen energii, a jednocześnie chroni inwestorów w okresach dekoniunktury.
Dodatkowym elementem są przepisy o ujemnych cenach godzinowych. Jeśli na rynku pojawią się ceny ujemne, energia wytwarzana w tym czasie nie korzysta z prawa do pokrycia ujemnego salda. Wymaga to od inwestora dostosowania systemów raportowania i monitorowania rynku.
Jak wziąć udział w aukcji OZE?
Proces udziału w aukcji składa się z kilku etapów. Najpierw inwestor rejestruje się w Internetowej Platformie Aukcyjnej prowadzonej przez URE. Następnie przypisuje do swojego konta instalację spełniającą wymagania danego koszyka technologicznego.
W dniu aukcji składa ofertę, która obejmuje cenę i wolumen energii. Po zakończeniu sesji oferty są automatycznie klasyfikowane, a Prezes URE ogłasza wyniki. Wygrana oznacza obowiązek realizacji projektu zgodnie z warunkami oferty i ustawą o OZE.
Po stronie inwestora kluczowe jest nie tylko przygotowanie dokumentacji, ale też stworzenie modelu finansowego, który uwzględnia ryzyko rynkowe i zapewnia zdolność obsługi zobowiązań w całym 15-letnim okresie wsparcia.
Czym jest kontrakt różnicowy w aukcjach OZE?
Kontrakt różnicowy to fundament systemu aukcyjnego. Nie jest to tradycyjna umowa cywilna zawierana z odbiorcą energii, lecz ustawowe prawo i obowiązek rozliczeniowy między inwestorem a operatorem systemu wsparcia.
Działa to w ten sposób: inwestor sprzedaje energię na rynku hurtowym po cenach bieżących. Jeśli średnia cena rynkowa jest niższa od ceny z oferty, państwo dopłaca różnicę. Jeśli średnia cena rynkowa przewyższa cenę z oferty, inwestor oddaje nadwyżkę. Mechanizm jest więc symetryczny i zapewnia równowagę między interesami inwestora i odbiorców.
Przykładowo: jeśli cena zadeklarowana w ofercie wynosi 420 zł/MWh, a średnia cena rynkowa wynosi 400 zł/MWh, inwestor otrzymuje wyrównanie 20 zł/MWh. Jeśli jednak cena rynkowa wyniesie 450 zł/MWh, inwestor oddaje 30 zł/MWh do systemu.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o aukcje OZE
Czy udział w aukcji OZE jest obowiązkowy dla inwestorów?
Nie, jest to dobrowolny mechanizm wsparcia. Inwestor może wybrać sprzedaż energii na rynku lub w ramach prywatnych kontraktów PPA. Aukcja jest atrakcyjna, bo daje stabilność przychodów.
Jak długo trwa wsparcie w systemie aukcyjnym?
Prawo do pokrycia ujemnego salda przysługuje maksymalnie przez 15 lat od pierwszej sprzedaży energii z instalacji.
Czy system aukcyjny będzie funkcjonował w kolejnych latach?
Tak, przepisy przewidują organizowanie aukcji do końca dekady, choć równolegle rozwijane są inne mechanizmy, np. umowy PPA czy nowe formy wsparcia w ramach polityki unijnej.
Co się stanie, jeśli projekt nie zostanie zrealizowany po wygranej aukcji?
Niezrealizowanie projektu w terminie skutkuje sankcjami, w tym możliwością wykluczenia z przyszłych aukcji.
Czy wszystkie technologie OZE konkurują ze sobą w jednej aukcji?
Nie, system przewiduje oddzielne koszyki technologiczne. Fotowoltaika i wiatr konkurują razem, natomiast biogaz, biomasa czy hydroenergia mają własne koszyki.
