Polskie Sieci Elektroenergetyczne planują wprowadzenie systemu aukcyjnego, w którym inwestorzy będą rywalizować o możliwość przyłączenia nowych instalacji do sieci. Jednocześnie Ministerstwo Klimatu pracuje nad zmianami legislacyjnymi, które mają uprościć procedury i przyspieszyć proces wydawania decyzji dotyczących przyłączeń. Przedstawiciele PSE podkreślają, że obecny system nie spełnia swojej roli i wymaga gruntownej przebudowy.
Coraz większym wyzwaniem dla deweloperów projektów opartych na odnawialnych źródłach energii oraz magazynach energii jest uzyskanie warunków przyłączenia. Operatorzy zwracają uwagę na dużą nadwyżkę wydanych decyzji w stosunku do rzeczywistego zapotrzebowania systemu elektroenergetycznego. Problem ten wynika między innymi z rezerwowania miejsc w sieci przez projekty, które nie są faktycznie realizowane, co utrudnia dostęp dla inwestorów gotowych do wdrożenia nowych źródeł energii.
Problemy z projektami instalacji fotowoltaicznych
Podczas posiedzenia sejmowej podkomisji ds. transformacji energetycznej, odnawialnych źródeł energii i energetyki jądrowej omówiono trudności związane z wydawaniem warunków przyłączenia dla nowych źródeł wytwórczych oraz magazynów energii w krajowym systemie elektroenergetycznym.
Wiceprezes Polskich Sieci Elektroenergetycznych, Konrad Purchała, zwrócił uwagę na problem blokowania procesu wydawania decyzji o przyłączeniu. Podkreślił, że wiele rezerwowanych mocy nie jest wykorzystywanych, ponieważ projekty, dla których przyznano warunki, nie są realizowane.
Przedstawiciele operatora krajowego systemu przesyłowego zauważyli również, że wiele wniosków składanych przez inwestorów jest niedopracowanych, jednak mimo to, pozytywne wyniki ekspertyz dotyczących wpływu na sieć umożliwiają przyznanie im warunków przyłączenia. Sytuacja ta prowadzi do nieefektywnego wykorzystania dostępnych zasobów i utrudnia dostęp do sieci dla rzeczywiście realizowanych inwestycji.
Kilka tysięcy stron we wniosku o przyłączenie
W 2024 roku do Polskich Sieci Elektroenergetycznych wpłynęło 783 wnioski o przyłączenie, z czego 469 wymagało uzupełnienia. Spośród tych, które zostały poddane ocenie, 347 uzyskało rozpatrzenie, a 269 zakończyło się wydaniem warunków przyłączenia. Pozostałe wnioski spotkały się z odmową.
Dyrektor departamentu rozwoju systemu PSE, Marek Duk, zwrócił uwagę na ogromną skalę dokumentacji, jaką generują wnioski, które mogą liczyć nawet kilka tysięcy stron. W efekcie proces ich analizy staje się czasochłonny i skomplikowany. Pomimo wieloletnich rekrutacji i zwiększania liczby pracowników, liczba oczekujących wniosków nie ulega zmniejszeniu. Biurokratyczne obciążenia sprawiają, że operatorzy muszą zajmować się czynnościami, które nie przekładają się na sprawniejsze działanie systemu.
Dotychczas wydane warunki przyłączenia dla odnawialnych źródeł energii w sieci przesyłowej sięgają 25 GW, a dla magazynów energii 27 GW. W skali całego systemu, łącznie z sieciami dystrybucyjnymi, łączna moc źródeł w działających instalacjach, podpisanych umowach oraz wydanych decyzjach wynosi już 106 GW, przy czym dodatkowe 42 GW dotyczą magazynów energii.
Polskie Sieci Elektroenergetyczne przewidują, że w ciągu najbliższej dekady zapotrzebowanie na moc w kraju może wzrosnąć do 35 GW, podczas gdy obecnie wynosi około 28 GW. W związku z tym rozwój nowych źródeł wymaga ogromnych nakładów na modernizację sieci, a inwestycje planowane przez operatora systemu przesyłowego mają sięgnąć 64 mld zł.
Prezes PSE, Grzegorz Onichimowski, podkreślił, że odnawialne źródła energii nadal wymagają rozwoju, zwłaszcza w sektorze energetyki wiatrowej na lądzie. Zwrócił uwagę na konieczność stworzenia przejrzystego systemu wydawania warunków przyłączenia oraz optymalizacji kosztów, co ma przynieść korzyści zarówno inwestorom, jak i odbiorcom energii.
Operator krajowego systemu przesyłowego zaznacza, że liczba odmów przyłączenia do sieci w jego przypadku pozostaje na stosunkowo niskim poziomie. Marek Duk z Polskich Sieci Elektroenergetycznych podczas wystąpienia w Sejmie wskazał, że około 20% wniosków kończy się decyzją odmowną, co według niego jest akceptowalnym wynikiem.
Sytuacja wygląda inaczej w przypadku operatorów sieci dystrybucyjnych, gdzie skala odrzuconych wniosków jest znacznie większa. Tauron Dystrybucja, obsługujący południową część kraju, w 2024 roku rozpatrzył około 2 tys. wniosków o przyłączenie, z czego aż 80% zostało odrzuconych. Podobne dane przedstawia PGE Dystrybucja, która w tym samym okresie rozpatrzyła zbliżoną liczbę wniosków, odmawiając wydania decyzji w około 1,4 tys. przypadków.
Wysoka liczba odmów na poziomie sieci dystrybucyjnych wskazuje na rosnące wyzwania związane z przyłączaniem nowych źródeł do systemu elektroenergetycznego, co może utrudniać rozwój projektów opartych na odnawialnych źródłach energii.
Czy mosty szynowe rozwiążą problemy w fotowoltaice?
Polskie Sieci Elektroenergetyczne wprowadziły koncepcję tzw. mostów szynowych, która umożliwia wydawanie warunków przyłączenia dla kilku projektów w jednym punkcie sieci. Rozwiązanie to ma na celu zwiększenie dostępności przyłączeń i optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury.
Aby zapewnić większą przejrzystość procesu, operator przesyłowy udostępnia informacje dotyczące warunków przyłączenia, podpisanych umów oraz aktualnie rozpatrywanych wniosków. Dzięki temu inwestorzy mają lepszy wgląd w dostępne możliwości i mogą efektywniej planować swoje projekty.
Dodatkowo przeprowadzono konsultacje dotyczące możliwości wprowadzenia komercyjnego trybu wydawania warunków przyłączenia. PSE zwracają jednak uwagę na brak odpowiednich regulacji prawnych, które umożliwiłyby wdrożenie takiego rozwiązania.
Aukcje i kamienie milowe dla inwestorów fotowoltaiki
Polskie Sieci Elektroenergetyczne planują wprowadzenie systemu aukcyjnego jako sposób na usprawnienie procesu przyłączania nowych źródeł energii. W ramach tego rozwiązania inwestorzy będą mogli konkurować o dostęp do określonych lokalizacji wraz z gotową umową przyłączeniową. Głównym kryterium wyboru ofert ma być cena zaproponowana przez uczestników aukcji, bez uwzględniania dodatkowych wymagań, takich jak stopień zaawansowania projektu.
Środki pozyskane z aukcji mają zostać przeznaczone na modernizację i rozbudowę sieci elektroenergetycznej, co pozwoli ograniczyć koszty ponoszone przez odbiorców końcowych.
Operator proponuje również ograniczenia dotyczące odsprzedaży uzyskanej umowy przyłączeniowej. Jeśli inwestor nie zrealizuje projektu w wyznaczonym terminie, umowa miałaby zostać anulowana i ponownie wystawiona na aukcji. Istnieje także możliwość przeniesienia umowy na inny podmiot, jednak wymagałoby to wniesienia opłaty transferowej na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wysokość tej opłaty miałaby rosnąć przy każdej kolejnej zmianie właściciela umowy.
Polskie Sieci Elektroenergetyczne planują usprawnienie procesu przyłączania nowych źródeł poprzez wprowadzenie etapowych wymagań dla wszystkich zawartych i przyszłych umów o przyłączenie. Projekty, które nie będą wykazywać postępów w realizacji, mają podlegać automatycznemu rozwiązaniu umowy, a zwolnione moce zostaną ponownie udostępnione w ramach systemu aukcyjnego.
Nowy model miałby obejmować nie tylko odnawialne źródła energii i magazyny energii, ale również centra danych. PSE zwracają uwagę na przypadki rezerwowania dużych mocy – sięgających nawet 1 GW – bez faktycznej realizacji inwestycji. Wprowadzenie bardziej rygorystycznych zasad ma zapobiegać takim praktykom oraz umożliwić efektywniejsze wykorzystanie dostępnych zasobów sieciowych.
Rządowy projekt zmian w Prawie energetycznym
Ministerstwo Klimatu i Środowiska dostrzega potrzebę usprawnienia procesu przyłączania nowych źródeł energii i pracuje nad zmianami legislacyjnymi, które mają uprościć procedury i zwiększyć efektywność systemu.
Planowane zmiany obejmują ograniczenie biurokracji poprzez zmniejszenie liczby wymaganych dokumentów. Wśród propozycji znajduje się rezygnacja z obowiązku dołączania do wniosku wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o warunkach zabudowy.
Jednocześnie resort zamierza zwolnić miejsce w sieci, eliminując projekty, które nie są faktycznie realizowane. W tym celu planowane jest skrócenie okresu ważności warunków przyłączenia z 24 do 12 miesięcy oraz podniesienie wysokości zaliczki wpłacanej przez inwestorów, która nie była aktualizowana od 2010 roku.
Projekt zmian w Prawie energetycznym, uwzględniający te rozwiązania, ma zostać przedstawiony na początku przyszłego miesiąca.
