Dobór odpowiedniej instalacji fotowoltaicznej powinien uwzględniać zapotrzebowanie energetyczne danego budynku. Zanim dojdzie do montażu, istotne jest oszacowanie, jaka moc instalacji pozwoli zaspokoić potrzeby domowego zużycia. Choć dostępne kalkulatory mogą stanowić punkt wyjścia, nie zastąpią dokładnej analizy wykonanej przez specjalistów. W przypadku gospodarstw domowych zaleca się, aby roczna produkcja energii była zbliżona do rzeczywistego rocznego zapotrzebowania, co pozwala uniknąć przewymiarowania instalacji i ogranicza ryzyko nadprodukcji, której nie da się efektywnie wykorzystać. Ostateczne dopasowanie mocy systemu zależy od wielu czynników, takich jak struktura zużycia, charakterystyka budynku czy lokalne warunki nasłonecznienia. W tym zakresie warto skorzystać z pomocy wykonawcy, który uwzględni wszystkie zmienne i dobierze odpowiednie rozwiązanie.
Przeczytaj także:
- Najczęstsze błędy przy instalacji domowej ładowarki EV
- 5 powodów, dla których Twoja firma powinna zainwestować w fotowoltaikę
- Ile kosztuje instalacja fotowoltaiczna w 2025 roku?
Na co zwrócić uwagę przed doborem mocy instalacji fotowoltaicznej do swojego domu?
Choć na pierwszy rzut oka wystarczy porównać zużycie energii elektrycznej z mocą planowanej instalacji, aby określić jej rozmiar, w rzeczywistości taki sposób postępowania nie uwzględnia wielu zmiennych wpływających na wydajność systemu. Warunki, w jakich pracuje instalacja, mają bezpośredni wpływ na ilość wyprodukowanej energii, dlatego konieczne jest podejście uwzględniające szerszy kontekst.
Jednym z najważniejszych aspektów jest aktualne zużycie prądu w gospodarstwie, oparte na analizie rachunków z ostatnich lat. Warto także uwzględnić możliwy wzrost zapotrzebowania, związany np. z planowanym zakupem samochodu elektrycznego, montażem pompy ciepła czy zwiększeniem liczby domowników. Przewidywanie przyszłych zmian pozwala uniknąć konieczności kosztownej rozbudowy już na wczesnym etapie.
W razie potrzeby moc istniejącej instalacji może zostać zwiększona. W niektórych przypadkach wystarczy dołożyć kolejne moduły, choć czasem niezbędna może się okazać także wymiana falownika, aby umożliwić pracę przy wyższych parametrach.
Należy pamiętać, że wartości mocy podawane dla paneli dotyczą warunków laboratoryjnych, które rzadko występują w rzeczywistości. W praktyce promieniowanie słoneczne bywa niższe, a panele nagrzewają się znacznie bardziej niż w standardowych warunkach testowych, co wpływa na ich sprawność.
Aby lepiej oszacować realną produkcję energii, warto pomnożyć łączną moc nominalną przez współczynnik uwzględniający rzeczywiste warunki pracy – zazwyczaj stosuje się wartość około 0,8. Dodatkowo, wraz z upływem lat, wydajność modułów nieco spada, dlatego należy liczyć się z naturalną utratą części mocy w wyniku starzenia się instalacji. W sytuacjach, gdy warunki montażu na dachu nie pozwalają na optymalny układ, możliwe jest rozważenie konstrukcji gruntowych, które często dają większą swobodę ustawienia paneli pod korzystnym kątem i kierunkiem względem słońca.
Na efektywność instalacji fotowoltaicznej wpływ ma wiele czynników związanych z jej położeniem i konfiguracją. Warunki nasłonecznienia nie są jednakowe w całym kraju, a możliwości ustawienia paneli względem stron świata oraz kąta nachylenia dachu bywają ograniczone. Z tego względu identyczne zestawy mogą działać z różną skutecznością. W jednym przypadku instalacja o mocy 1 kWp może dostarczyć ponad 1000 kWh energii rocznie, jeśli panele zostaną zamontowane na gruncie, skierowane na południe i nie są narażone na zacienienie. W innym, przy niekorzystnym kącie nachylenia lub ekspozycji na wschód czy zachód, uzysk może spaść nawet do 700 kWh. Dodatkowo wydajność mogą obniżać elementy otoczenia, takie jak wysokie zabudowania, roślinność lub zanieczyszczenia powietrza. Aby dokładniej oszacować możliwości produkcyjne, można posłużyć się internetowym narzędziem VGis, opracowanym przez Komisję Europejską.
W przypadku systemów wyposażonych w magazyn energii dobór mocy powinien uwzględniać możliwość przechowywania nadwyżek. Zgromadzona energia może być wykorzystywana później, np. podczas nocy lub w pochmurne dni, bez konieczności oddawania jej do sieci. W pewnych przypadkach rolę magazynu może również pełnić instalacja przygotowująca ciepłą wodę użytkową, zasilana z nadmiaru energii produkowanej przez panele.
Istotne jest także, aby moc instalacji odpowiadała poziomowi zużycia energii w gospodarstwie. W standardowych układach bez magazynowania tylko część produkcji wykorzystywana jest bezpośrednio. Reszta trafia do sieci, co w praktyce oznacza mniejsze korzyści ekonomiczne. Dlatego korzystniejsze okazuje się dobranie takiej mocy, która pokrywa rzeczywiste zapotrzebowanie.
Nie można pominąć aspektu technicznego związanego z mocą przyłączeniową i umowną. Instalacja powinna być dopasowana do możliwości sieci energetycznej oraz do parametrów ustalonych z operatorem. W sytuacji, gdy planowana moc przekracza obowiązujące limity, konieczne będzie złożenie wniosku o ich aktualizację. Dzięki temu instalacja może działać stabilnie i zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Jak obliczyć potrzebną moc paneli fotowoltaicznych?
Istnieje kilka metod określania wymaganej mocy instalacji fotowoltaicznej, jednak ich skuteczność w dużej mierze zależy od przyjętego systemu rozliczeń. Obecnie obowiązują dwa warianty: net-metering oraz net-billing. Osoby, które przyłączyły instalacje przed 1 kwietnia 2022 roku, mogą nadal korzystać z mechanizmu opustów przez 15 lat od momentu uruchomienia systemu. W przypadku rozbudowy istniejącej instalacji można pozostać przy dotychczasowym sposobie rozliczeń lub przejść na net-billing. Nowi użytkownicy automatycznie rozliczają się według zasad net-billingu.
Dla tego drugiego systemu trudno ustalić jednolity sposób wyznaczania mocy instalacji, ponieważ wartości energii sprzedawanej do sieci oraz tej kupowanej z rynku są zmienne i trudne do przewidzenia. Przy obliczeniach można opierać się na średnich z poprzednich okresów, choć nie daje to gwarancji ich powtarzalności w przyszłości.
W takiej sytuacji szczególnie istotne staje się dążenie do jak największego zużycia energii na własne potrzeby. Im mniejsza część nadwyżek trafia do sieci, tym mniej gospodarstwo jest narażone na zmienność cen energii i tym lepiej można przewidzieć opłacalność całej inwestycji.
Przy wstępnym określaniu zapotrzebowania na moc instalacji, w systemie net-billing, pomocne może być zastosowanie przelicznika: 1,2 kWp mocy systemu na każde 1000 kWh rocznego zużycia energii. Takie podejście sprawdza się, gdy bieżące wykorzystanie energii z instalacji pozostaje na poziomie 20–25%. Optymalnie dobrany system powinien dostarczać ilość energii zbliżoną do faktycznego zapotrzebowania, aby możliwie najwięcej energii zużywać bezpośrednio w miejscu wytworzenia.
Moc fotowoltaiki – lepsza większa, czy za mała moc instalacji PV?
Obowiązujący w Polsce system rozliczeń prosumentów nie sprzyja przewymiarowanym instalacjom, które produkują więcej energii, niż wynika z realnego zapotrzebowania danego gospodarstwa. Z drugiej strony, zbyt mała instalacja nie przyniesie oczekiwanych oszczędności w kosztach energii elektrycznej.
W przypadku rozliczeń na zasadzie opustów, nadwyżka energii wprowadzona do sieci nie może zostać sprzedana. Użytkownik może ją jedynie odebrać w ramach bilansowania, jednak nie w całości – część energii przepada (20% dla instalacji do 10 kWp i 30% dla większych). Przy zbyt dużym systemie, którego produkcja przekracza realne potrzeby, nieużyte nadwyżki z upływem roku wygasają, a poniesione wcześniej nakłady na rozbudowę instalacji nie przekładają się na dodatkowe korzyści, co skutkuje wydłużeniem czasu zwrotu inwestycji.
W takiej sytuacji punktem odniesienia przy planowaniu instalacji powinno być aktualne zużycie energii oraz planowane zmiany, np. zakup urządzeń elektrycznych czy przejście na inne źródło ogrzewania. Rozważyć można również zmianę systemu rozliczeń i przejście na net-billing.
Przy net-billingu przewymiarowanie niesie inne ryzyka. Nadwyżki sprzedawane do sieci rozliczane są po cenach zmiennych, co w praktyce oznacza, że uzyskane środki nie zawsze pokrywają koszt zakupu energii w okresach niedoboru. Dlatego lepszym rozwiązaniem niż zwiększenie liczby modułów może być inwestycja w magazyn energii. Pozwala to na wykorzystanie wyprodukowanego prądu w czasie rzeczywistego zapotrzebowania, co ogranicza konieczność jego zakupu z sieci i tym samym poprawia efektywność całego systemu.
Dodatkowo, rozliczenie godzinowe w ramach net-billingu umożliwia wypłatę części zgromadzonych środków – obecnie można odzyskać nawet do 30% wartości zapisanych na koncie prosumenckim. Oznacza to większą elastyczność finansową, jednak opłacalność pozostaje zależna od poziomu autokonsumpcji.
Jak obliczyć moc instalacji fotowoltaicznej? Podsumowanie
Przedstawione przeliczniki, wzory i sugestie mają charakter orientacyjny i służą jako punkt wyjścia do planowania instalacji fotowoltaicznej. Wskazano, jak identyfikować możliwości domowej produkcji energii oraz na co zwrócić uwagę, aby uniknąć podstawowych pomyłek przy określaniu wielkości systemu. Ostateczne dopasowanie instalacji do rzeczywistych potrzeb wymaga dokładnej oceny zużycia energii, oszacowania poziomu wykorzystania prądu na bieżąco oraz analizy warunków środowiskowych, w których będą pracować moduły. Aby system działał efektywnie i zwrócił się w możliwie krótkim czasie, warto powierzyć projekt i montaż doświadczonemu zespołowi specjalistów.
