Popularność instalacji fotowoltaicznych w Polsce stale rośnie, a ich obecność zauważalna jest zarówno na dachach domów jednorodzinnych, jak i obiektów przemysłowych. Inwestycje te przynoszą korzyści finansowe i przyczyniają się do poprawy wizerunku firm i gospodarstw domowych jako odpowiedzialnych ekologicznie. Jednak wraz z upływem lat każda technologia ulega zużyciu, a moduły PV nie stanowią wyjątku. Z czasem, zazwyczaj po około 25–30 latach użytkowania, następuje stopniowy spadek efektywności paneli. Choć nie przestają one nagle działać, ich sprawność może nie zaspokajać już zapotrzebowania na energię, co skłania właścicieli do rozważenia wymiany. W takiej sytuacji pojawia się kwestia dalszego postępowania ze zużytymi urządzeniami. Jakie są koszty utylizacji i recyklingu paneli fotowoltaicznych?
Przeczytaj także:
- Czy magazyn energii może oddawać energię do sieci?
- Czy magazyn energii elektrycznej trzeba zgłosić do OSD?
- Jaki jest wpływ instalacji fotowoltaicznej na wartość domu?
Utylizacja paneli fotowoltaicznych i recykling paneli fotowoltaicznych – co można odzyskać z fotowoltaiki?
Większość materiałów wykorzystanych do budowy paneli fotowoltaicznych nadaje się do ponownego przetworzenia. Szkło, stanowiące przeważającą część masy modułu, trafia do wyspecjalizowanych zakładów, gdzie podlega przetwarzaniu zgodnie z obowiązującymi standardami. Elementy takie jak aluminiowe ramy, miedziane przewody i komponenty połączeniowe również można skutecznie odzyskać w procesach recyklingowych.
Panele zawierają również metale o wysokiej wartości, w tym srebro i miedź, które mimo niewielkich ilości, stanowią atrakcyjny surowiec wtórny. Trudności mogą pojawić się w przypadku obecności metali ciężkich, takich jak ołów czy kadm, a także mniej powszechnych pierwiastków jak tellur, ind czy antymon. Ich obecność wymaga zastosowania bardziej zaawansowanych metod utylizacji i szczególnej ostrożności.
Odzysk krzemu z modułów PV stanowi osobne wyzwanie. Choć technicznie możliwe jest jego przetworzenie, jakość odzyskanego surowca nie dorównuje wymaganiom stawianym krzemowi stosowanemu w nowych modułach fotowoltaicznych. Krzem o czystości 98% nie spełnia norm wymaganych w nowoczesnych technologiach, gdzie stosuje się surowiec o czystości 6N, czyli co najmniej 99,9999%.
Podczas rozbiórki instalacji fotowoltaicznej należy uwzględnić także inne jej elementy. Falowniki, mimo że zazwyczaj mają dłuższą żywotność, mogą trafić do przetworzenia jako sprzęt elektroniczny. Stalowe i aluminiowe konstrukcje mogą być sprzedane jako złom, natomiast urządzenia do magazynowania energii – przekazane do punktów zajmujących się zbiórką zużytych akumulatorów. Dzięki odpowiedniemu podejściu możliwe jest zagospodarowanie większości komponentów bez obciążania środowiska.
Jak przebiega proces utylizacji fotowoltaiki?
Proces przetwarzania zużytych paneli fotowoltaicznych zależy od ich konstrukcji oraz rodzaju użytych materiałów. W praktyce recykling takich modułów obejmuje kilka etapów technologicznych. Na początku następuje demontaż elementów zewnętrznych, takich jak ramy i skrzynki przyłączeniowe. Kolejnym krokiem jest oddzielenie warstwy szklanej od struktury krzemowej, co może odbywać się z użyciem obróbki termicznej, mechanicznej lub chemicznej, w zależności od rodzaju panelu.
Po rozdzieleniu komponentów przeprowadza się separację i oczyszczanie półprzewodników oraz metali. W tym celu stosowane są wyspecjalizowane techniki elektrochemiczne lub chemiczne, pozwalające na odzyskanie między innymi srebra, miedzi, ołowiu czy cyny. Działania te mają na celu nie tylko ochronę środowiska, ale także ponowne wykorzystanie wartościowych surowców w nowych produktach.
Branża związana z recyklingiem paneli PV dynamicznie się rozwija. Intensywnie prowadzone są prace badawcze i technologiczne, które mają doprowadzić do większej efektywności procesów przetwarzania. Dzięki nim możliwe będzie zwiększenie udziału odzyskanych materiałów, poprawa ich czystości oraz zmniejszenie kosztów operacyjnych, co uczyni cały proces bardziej zrównoważonym i opłacalnym.
Jakie są koszty utylizacji paneli fotowoltaicznych?
Koszty związane z przetwarzaniem zużytych paneli fotowoltaicznych ponosi właściciel danej instalacji. Obecnie średni koszt recyklingu jednego kilograma modułów wynosi około 1,5 zł, do czego należy doliczyć opłatę za demontaż oraz przewóz. W przypadku zlecenia transportu firmie zewnętrznej, koszt ten może wynieść około 2,5 zł za każdy kilometr.
Ze względu na stosunkowo krótki czas obecności instalacji fotowoltaicznych w Polsce, zagadnienie ich masowej utylizacji zacznie nabierać znaczenia dopiero po roku 2040. Do tego momentu mogą nastąpić zmiany zarówno w stosowanych technologiach recyklingu, jak i w obowiązujących przepisach krajowych oraz unijnych.
Na ten moment branża recyklingu paneli fotowoltaicznych ma charakter specjalistyczny i obejmuje ograniczoną liczbę podmiotów oraz zleceń. Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na tego rodzaju usługi, można spodziewać się dynamicznego rozwoju rynku, pojawienia się nowych firm oraz większej dostępności wyspecjalizowanych rozwiązań. Warto zatem obserwować rozwój sytuacji i podejmować decyzje w oparciu o aktualne możliwości technologiczne i regulacyjne.
